शास्त्रीय कला, चित्रकला क्षेत्रात प्राविण्य मिळविणा-या व लोककला प्रकारात सहभागी होणाया विद्यार्थ्यांना सवलतीचे वाढीव गुण देण्याबाबतची कार्यपध्दती
महाराष्ट्र शासन
शालेय शिक्षण व क्रिडा विभाग
शासन निर्णय क्रमांक : संकीर्ण-२०१६/प्र.क्र.२०२/एसडी-२
मंत्रालय, विस्तार भवन, मुंबई- ४०० ०३२
दिनांक :- ०७ जानेवारी, २०१७
संदर्भ :-
१. शासन निर्णय, शालेय शिक्षण व क्रीडा विभाग, क्र.एचएससी-१०९७/(१४४४/९७)/
उमाशि-१
दिनांक
: २६ जून, १९९७
२. शासन निर्णय, शालेय शिक्षण व क्रीडा विभाग, क्र.एचएससी-१७०७/(२२२/०७)/
उमाशि-१
दिनांक
: २५ मार्च,२०१०
३. शासन शुध्दीपत्रक, शालेय शिक्षण व क्रीडा विभाग क्र. शासन निर्णय, शालेय
शिक्षण व क्रीडा विभाग, क्र.एचएससी-१७०७/(२२२/०७)/ उमाशि-१ दिनांक : ०९जून, २०१०
४. शासन निर्णय, शालेय शिक्षण व क्रीडा विभाग, क्र.एचएससी-२०१२/(१५४/१२)/
उमाशि-२
दिनांक
: २१ एप्रिल, २०१५
प्रस्तावना :-
संदर्भाधीन शासन निर्णय क्र. २ अन्वये इयत्ता
११ वी मध्ये प्रवेश देताना कला व क्रीडा क्षेत्रात प्राविण्य मिळविणाया विद्यार्थ्यांना अनुक्रमे २ व ३ टक्के जागा राखीव
ठेवण्याबाबत शासनाने धोरण निश्चित केले आहे. संदर्भाधीन शासन निर्णय क्र. ४ नुसार माध्यमिक
शालांत प्रमाणपत्र (इ. १० वी) व उच्च माध्यमिक शालांत प्रामाणत्र (इ.१२वी) परीक्षेत
प्रविष्ट होणाया राज्य, राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय
पातळीवर सहभागी झालेल्या खेळाडू विद्यार्थ्यांना क्रीडा सवलतीचे वाढीव १५ ते २५ गुण
देण्याबाबतची सुधारीत कार्यपध्दतीबाबतच्या मार्गदर्शक सूचना निर्गमित केलेल्या आहेत.
क्रीडा क्षेत्रासोबतच शास्त्रीय कला, चित्रकला
क्षेत्रात प्राविण्य मिळविणाया विद्यार्थ्यांना त्यांच्या
कलेचा उपयोग त्यांच्या भविष्याच्या प्रगतीपटासाठी होणे आवश्यक आहे. तसेच, लोककला हे
समाज प्रबोधनाचे माध्यम आहे. लोककलेची वाढ व संवर्धन करण्याचे काम अनेक शालेय विद्यार्थी
शालेय जीवनात करीत असतात. अशा विद्यार्थ्यांना प्रोत्साहन म्हणून माध्यमिक शालांत प्रमाणपत्र
(इ.१०वी) परीक्षेमध्ये क्रीडा गुणांच्या धर्तीवर सवलतीचे वाढीव गुण देण्याची कार्यपध्दती
निश्चित करण्याची बाब शासनाच्या विचाराधीन होती.
शासन निर्णय :-
शैक्षणिक वर्ष सन २०१७-१८ पासून शास्त्रीय कला,
चित्रकला या क्षेत्रात प्राविण्य मिळविणाया व
लोककला प्रकारात सहभागी होणाया विद्यार्थ्यांना मार्च,
२०१८ पासून होणाया माध्यमिक शालांत प्रमाणपत्र
(इ. १०वी) परीक्षेमध्ये पुढीलप्रमाणे वाढीव गुणांची सवलत देण्यात येईल.
१) शास्त्रीय कला :-
१.१ शास्त्रीय
नृत्य , गायन व वादन यामध्ये ज्या विद्यार्थ्याने कमीतकमी ५ वर्षांचे शिक्षण मान्यताप्राप्त
संस्थेतून घेतले आहे, तसेच त्याने मान्यताप्राप्त संस्थांची ३ परीक्षा उत्तीर्ण केली
असल्या १० गुण व ५ परीक्षा उत्तीर्ण केली असल्यास १५ गुण देण्यात यावेत.
१.२ जे विद्यार्थी
शास्त्रीय नृत्य, गायन व वादन या प्रकारात राष्ट्रीय, राज्यस्तरीय पारितोषिक/ शिष्यवृत्ती
प्राप्त करतील अशा विद्यार्थ्यांस वाढीव २५ गुण देण्यात यावेत. तथापि, अशा पात्र विद्यार्थ्यांस
उपरोक्त १.१ मध्ये नमूद केल्या प्रमाणे १० अथवा १५ गुण अनुज्ञेय राहणार नाही.
१.३ कला क्षेत्रातील
विद्यार्थ्यांना अतिरिक्त गुण देण्यासाठी ग्राह्य धरण्यात येईल अशा संस्थांनी पुढील
निकष पूर्ण केलेले असावेत.
अ. संस्था
किमान १० वर्षापासून अस्तित्वात असावी.
ब. सदर
संस्थेची नोंदणी धर्मादाय आयुक्तांकडे झालेली असावी.
क. संस्थेकडे
मागील ३ वर्षांचा लेख अहवाल असावा.
सदरप्रमाणे निकष पूर्ण करणाया संस्थांना सांस्कृतिक कार्य विभागामार्फत मान्यता
देण्यात यावी. सांस्कृतिक कार्य विभाग याबाबतची जाहिरात प्रसिध्द करून संस्था नोंदणी
करणासाठी विहित कालावधीत संस्थाना नोंदणी करणे आवश्यक राहील.
१.४ विद्यार्थ्याने
सांस्कृतिक कार्य विभागाची मान्यताप्राप्त संस्थानी आयोजित केलेल्या ३ किंवा ५ परीक्षा
शालेय जीवनात म्हणजे इ.१०वी पर्यंत केव्हाही उत्तीर्ण केलेली असावी.
१.५ ज्या संस्थांची
नोंदणी सांस्कृतिक कार्य विभागाकडे असेल, त्या संस्थेचे प्रमाणपत्र विद्यार्थ्याने
प्राप्त केलेले असल्यास विद्यार्थी ज्या शाळेत इ. १० वी शिकत आहे. त्या शाळेच्या मुख्याध्यापकांमार्फत
ते तपासून प्रमाणित करण्यात येईल. तसेच विद्यार्थ्याने उत्तीर्ण केलेल्या परीक्षांप्रमाणे
त्याला अतिरिक्त गुण देण्याची (३ परीक्षासाठी १० गुण , ५ परीक्षासाठी १५ गुण व राष्ट्रीय /राज्यस्तरीय
पारितोषिक /शिष्यवृत्ती प्राप्त विद्यार्थ्यास २५ गुण) व त्याप्रमाणे राज्य मंडळास
कळविण्याची जाबाबदारी संबंधित शाळा मुख्याध्यापकांची राहील.
१.६ कला क्षेत्रातील
कोणत्या प्रकारासाठी(शास्त्रीय गायन/ नृत्य/ वादन) अतिरिक्त गुण दिले आहेत ते राज्यमंडळाने
संबंधित विद्यार्थ्यांच्या गुणपत्रिकेमध्ये नमूद करण्यात यावे.
२) लोककला :-
२.१ शासनाने
लोककलांना अनुदान देण्याच्या योजनेअंतर्गत अनुदान मंजूर करण्याचे निकष सांस्कृतिक कार्य
विभागाच्या शासन निर्णय दि ०१.०१.२००८ अन्वये जाहीर केले आहेत. प्रयोगात्मक लोककला
प्रकारात किमान ५० प्रयोग सादर करणाया संस्थांना
/ मंडळांना सांस्कृतिक कार्य विभागामार्फत विद्यार्थ्यांचे प्रमाणपत्र देण्यासाठी मान्यता
देण्यात यावी.
२.२ सांस्कृतिक
कार्य विभाग याबाबतची जाहिरात प्रसिध्द करून संस्था नोंदणी करण्यासाठी विहित कालावधी
निश्चित करेल. सदर कालावधीत संस्थांना नोदणी करणे आवश्यक राहील.
२.३ सांस्कृतिक
कार्य विभागाकडील नोंदणीकृत संस्था / मंडळाचे प्रमाणपत्र कला क्षेत्रातील विद्यार्थ्यांना
अतिरिक्त गुण देण्यासाठी ग्राह्य धरण्यात येईल. वाढीव गुण अनुज्ञेय असणाया प्रयोगात्मक लोककला प्रकारांची निश्चिती सांस्कृतिक
कार्य विभागाने करावी.
२.४ इ. ८ वी,
९वी, व इ. १० वी या शैक्षणिक वर्षात विद्यार्थ्याने प्रयोगात्मक लोककला प्रकारातील
किमान ५० प्रयोग सादर केले असल्यास सदर विद्यार्थ्यास १० अतिरिक्त गुण, तसेच किमान
२५ प्रयोग सादर केले असल्यास सदर विद्यार्थ्यास ०५ अतिरिक्त गुण देण्यात येतील. लोककला
सादरीकरणातील निर्मितीच्या कोणत्याही घटकामध्ये सहभागी असणाया विद्यार्थ्यास सदरप्रमाणे अतिरिक्त गुण देण्यात येतील.
२.५ इ. ८ वी
,९वी, व इ. १० वी या शैक्षणिक वर्षात राज्य शासनातर्फे घेण्यात येणाया बालनाट्य स्पर्धेत प्रथम, द्वितीय व तृतीय क्रमांक
पटकावणाया विद्यार्थ्यास अनुक्रमे
१५,१० व ०५ अतिरिक्त गुण देण्यात येतील.
२.६ राज्य शसनातर्फे
घेण्यात येणाया बालनाट्य स्पर्धेत विभाग
स्तरावर प्रथम क्रमांक मिळवणाया विद्यार्थ्यास ०५ अतिरिक्त
गुण देण्यात येतील. तथापि, सदर विद्यार्थ्याने राज्य स्तरावर प्राविण्य मिळविल्यास
त्यास प्राविण्यनिहाय निश्चित केल्याप्रमाणे (प्रथम, द्वितीय, व तृतीय क्रमांक पटकावणाया विद्यार्थ्यास अनुक्रमे १०,०५, व ०५) गुण देण्यात
येतील. अशा विद्यार्थ्यांना विभागस्तराच्या प्राविण्यासाठी लागू असणारे गुण अनुज्ञेय
होणार नाहीत.
२.७ इयत्ता १
ली पासून शालेय स्तरावर कोणत्याही वर्षी राष्ट्रीय स्तरावरील अभिनय पुरस्कार प्राप्त
होणाया बाल कलाकारास १० अतिरिक्त
गुण, तसेच राज्यस्तरावर प्रस्तुत पुरस्कार प्राप्त होणाया बालकलाकारास १० अतिरिक्त गुण, तसेच राज्यस्तरावर
प्रस्तुत पुरस्कार प्राप्त होणाया बालकलाकारास ०५ अतिरिक्त
गुण देण्यात येतील.
२.८ भविष्यात
लोककला क्षेत्रात काम करणारे अभ्यासक, संस्था व मंडळ यांनी प्रयोगात्मक लोककला संदर्भातील
अभ्यासक्रम तयार करावा. सदर अभ्यासक्रम तपासून व प्रमाणीकरण करण्याबाबतची यंत्रणा सांस्कृतिक
कार्य विभागाने निश्चित करावी. याकरिता स्वतंत्र अभ्यास समिती स्थापन करण्यात यावी.
सदर अभ्यासक्रमाच्या चार परीक्षा उत्तीर्ण होणाया विद्यार्थ्यांस
२० अतिरिक्त गुण व तीन परीक्षा उत्तीर्ण होणाया विद्यार्थ्यास
१५ अतिरिक्त गुण देण्यात येतील.
२.९ उपरोक्त
सर्व बाबी तपासून विद्यार्थ्यांना लोककला प्रकारामध्ये अतिरिक्त गुण देण्याची तसेच
राज्य मंडळास कळविण्याची जबाबदारी संबंधित शाळा मुख्याध्यापकांची राहील.
३) चित्रकला :-
३.१ इंटरमिजीट
ड्रर्ॉइंग ग्रेड परीक्षेतील ग्रेड ए प्राप्त विद्यार्थ्यांना १५ गुण, ग्रेड बी प्राप्त
विद्यार्थ्यांना १० गुण व ग्रेड सी प्राप्त विद्यार्थ्यांना ५ गुण देण्यात येतील.
३.२ कला क्षेत्रासाठी
असणाया २ टक्के आरक्षणामध्ये शास्त्रीय
गायन/ नृत्य/ वादन या कला प्रकारात प्राविण्य मिळविणाया विद्यार्थ्यासोबत चित्रकलेची इंटरमिजीट ड्रर्ॉइंग
ग्रेड परीक्षा उत्तीर्ण विद्यार्थ्यांचा देखील समावेश पुढील शैक्षणिक वर्षापासून करण्यात
येत आहे.
एखाद्या विद्यार्थी एकापेक्षा जास्त संस्थामध्ये
कला विषयक व क्रीडा विषयक शिक्षण घेत असल्यास व एकापेक्षा जास्त कला अथवा क्रीडा विषयांमध्ये
प्राविण्य प्राप्त करीत असला तरी त्यास सवलतीचे अतिरिक्त गुण देण्याची कमाल मर्यादा
२५ गुण असेल.
२. सदर शासन निर्णय महाराष्ट्र शासनाच्या www.maharashtra.gov.in या संकेतस्थळावर उपलब्ध करण्यात
आले असून त्याचा सांकेतांक २०१७०१०७१६३८१३८४२१ असा आहे. हे आदेश डिजीटल स्वाक्षरीने
साक्षांकित करून काढण्यात येत आहे.
महाराष्ट्राचे राज्यपाल यांच्या आदेशानुसार व
नावाने
(डॉ. सुवर्णा
सि. खरात)
उपसचिव, महाराष्ट्र
शासन
कृती - प्रथम वांगी धुवून पुसून घेणे. जिर, हिंग फोडणीला टाकणे, कांदा चांगला परतवुन घेणे
त्यामध्ये ओले खोबरे टाकून खमंग भाजून घेण त्यामध्ये गरम मसाला व मिठ टाकणे. नंतर खोबरं
वाटून घेताना साखर/गुळ, कोकम टाकून वाटून घेणे. वाग्यांचे देठ तसेच ठेवून चार काप करून (देठासहीत) वाटलेले
मिश्रण त्यात भरणे. त्यात काजू, खजूर, मनुका
भरणे. 
